Μυστικά και ψέματα για τη δραχμή και το ευρώ
Posted: Mon May 21, 2012 3:29 am
Μυστικά και ψέματα για τη δραχμή και το ευρώ
Τα παιχνίδια κομμάτων-Βρυξελλών και η αγωνία των πολιτών
Του Μανώλη Σπινθουράκη, στο Βήμα
Στις δημόσιες συζητήσεις και ειδικότερα στον προεκλογικό διάλογο, συχνά ακούγονται κάποια «επιχειρήματα» τα οποία δεν έχουν καμία πραγματική βάση.
Επί της ουσίας πρόκειται για απόπειρες διαστρέβλωσης των όσων πραγματικά συμβαίνουν στην Ευρώπη και οδηγούν στη δημιουργία μια εικονικής πραγματικότητας που συνήθως είναι είτε πιο αρεστή για τους εκάστοτε ακροατές είτε πιο εξυπηρετική για όσους προβάλλουν αυτά τα επιχειρήματα.
Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι στην καλύτερη περίπτωση η νόθευση του διαλόγου στο εσωτερικό της χώρας και στη χειρότερη περίπτωση η εξαγωγή επικίνδυνων για το μέλλον της Ελλάδας συμπερασμάτων.
Στο σημερινό του αφιέρωμα «Το Βήμα» ασχολείται με τους 10 πιο διαδεδομένους μύθους που ταλανίζουν τα τελευταία χρόνια την πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας.
Τα ζητήματα που εξετάζονται σχετίζονται με το αν και κατά πόσο η Ευρώπη μπορεί να διώξει την Ελλάδα από την ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ενωση, αν πιθανή έξοδος της Ελλάδας θα οδηγήσει σε κατάρρευση την ευρωζώνη στο σύνολό της, αν μπορούμε να μείνουμε στο ευρώ χωρίς να εφαρμόζουμε το μνημόνιο, αν μπορούμε να πληρώνουμε το εσωτερικό χρέος και να πάψουμε να εξυπηρετούμε το εξωτερικό ή αν είναι καλύτερα για την Ελλάδα να εγκαταλείψει την ευρωζώνη. Ειδικότερα οι μύθοι αυτοί είναι οι εξής:
1. Ουδείς μπορεί να διώξει την Ελλάδα από το ευρώ διότι με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία αποχώρηση χώρας από το ευρώ δεν νοείται.
Ο μύθος αυτός βασίζεται στο γεγονός ότι όντως ο κοινοτικός νομοθέτης δεν προέβλεψε τις διαδικασίες αποχώρησης μιας χώρας από το ευρώ. Και αυτό διότι θέλησε να τονίσει ότι η ένταξη στο ενιαίο νόμισμα είναι μια οριστική και αμετάκλητη εθνική απόφαση. Οπως ίσχυε παλαιότερα για την προσχώρηση στην ΕΟΚ. Ωστόσο στη μεταγενέστερη του ευρώ και ισχύουσα σήμερα Συνθήκη της Λισαβόνας προβλέφθηκε για πρώτη φορά η διαδικασία εθελουσίας αποχώρησης ενός κράτους-μέλους από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Τούτου δοθέντος, και δεδομένου ότι στη ζώνη του ευρώ εντάσσονται μόνο τα κράτη-μέλη της ΕΕ, είναι αυτονόητο ότι αν οψέποτε μια χώρα-μέλος αποφασίσει να αποχωρήσει από την ΕΕ αυτομάτως αποχωρεί και από το ευρώ.
2. Ουδέποτε η Ελλάδα θα ζητήσει να εξέλθει από την ΕΕ.
Ποτέ μη λες ποτέ. Αν για παράδειγμα κάποια στιγμή δεν έχει το κράτος τα χρήματα που απαιτούνται για την ομαλή λειτουργία του (μισθοί, συντάξεις, Υγεία, Παιδεία κ.ά.) και ουδείς στον κόσμο δηλώνει διατεθειμένος να το δανείσει με λογικούς όρους, τότε η μόνη λύση που πρακτικά απομένει είναι να τυπώσει χρήμα.
Δεδομένου ότι η Ελλάδα έχει παραχωρήσει αυτό το δικαίωμα στη Φρανκφούρτη, δηλαδή στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η μόνη λύση που θα απομείνει στη χώρα είναι να ζητήσει τη σύναψη μιας συμφωνίας με τους εταίρους βάσει της οποίας η Ελλάδα θα αποχωρήσει εκουσίως από την ΕΕ και συνεπώς από το ευρώ. Στη συμφωνία αυτή θα προβλεφθούν και οι όροι βάσει των οποίων θα μπορεί η Ελλάδα «να τυπώνει χρήμα».
3. Η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη είναι βέβαιο πως θα οδηγήσει σε κατάρρευση την ευρωζώνη στο σύνολό της.
Αλλοι λένε ναι, άλλοι λένε όχι. Το βέβαιο πάντως είναι ότι ως σήμερα - και παρά τις προειδοποιήσεις όλων των αρμοδίων παραγόντων - η Γερμανία (δηλαδή η κυρίαρχη δύναμη της ευρωζώνης) πήγε κόντρα στο ρεύμα, χωρίς προς το παρόν να διαλυθεί η ζώνη του ευρώ.
Επέβαλε την εμπλοκή του ΔΝΤ στη διάσωση των χωρών της ευρωζώνης παρά τις δριμύτατες αντιδράσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Στην περίπτωση της Ελλάδας υποχρέωσε τους ιδιώτες ομολογιούχους σε υπέρογκες απώλειες χρημάτων και αγνόησε τις πανταχόθεν προειδοποιήσεις ότι οι αγορές αυτό δεν θα το συγχωρήσουν.
Συνεπώς το να στοιχηματίσει κάποιος τι θα κάνει η Γερμανία σε περίπτωση που η Ελλάδα απορρίψει το μνημόνιο είναι μάλλον ριψοκίνδυνο. Σίγουρα πάντως η Γερμανία θα συνεκτιμήσει το τι θα της συμβεί - δηλαδή πόσο θα της κοστίσει - αν στο μέλλον και οι άλλες προβληματικές χώρες της ευρωζώνης ακολουθήσουν τα βήματα της Ελλάδας.
4. Μπορούμε να μείνουμε στο ευρώ χωρίς να εφαρμόσουμε το μνημόνιο.
Η εντύπωση αυτή υπάρχει μόνο (και μάλλον λόγω κακής πληροφόρησης) σε ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινής γνώμης. Στον υπόλοιπο κόσμο σχεδόν οι πάντες εκτιμούν ότι λόγω των σκληρών όρων του μνημονίου η Ελλάδα δεν θα το εφαρμόσει και τελικά θα φύγει από το ευρώ.
Και αυτό διότι από τη στιγμή που θα ανακοινώσουμε πως δεν θα εφαρμόσουμε το μνημόνιο θα σταματήσουν οι δανειοδοτήσεις από τον διεθνή παράγοντα, χωρίς παράλληλα να έχουμε πρόσβαση στις αγορές. Οι οποίες αγορές για να δανείσουν σήμερα την Ελλάδα ζητούν τόκο της τάξεως του 30%. Αρα η έξοδος από το ευρώ (και την ΕΕ) και η δημιουργία εθνικού νομίσματος είναι μονόδρομος σε περίπτωση μη εφαρμογής του μνημονίου.
Αλλωστε με δεδομένα το νέο σύμφωνο σταθερότητας της ευρωζώνης και την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας ακόμη και αν δεν υπήρχε το παλαιό μνημόνιο η σημερινή ευρωζώνη θα μας «έραβε» αμέσως καινούργιο.
5. Ούτως ή άλλως είμαστε στον πάτο.
Ορθό, αλλά στον πάτο της ευρωζώνης και μαζί με τα άλλα ασθενέστερα οικονομικώς κράτη-μέλη της. Εχουμε δηλαδή μισθούς ανάλογους με αυτούς της Πορτογαλίας και της Σλοβενίας των οποίων οι οικονομίες δεν διαφέρουν σημαντικά από την ελληνική.
Αν επιλέξουμε άλλον πάτο, π.χ. της ΕΕ, τότε θα έχουμε τους μισθούς της Βουλγαρίας, της οποίας άλλωστε οι εξαγωγές είναι της ίδιας τάξεως με τις ελληνικές. Τέλος αν επιλέξουμε πάτο εκτός της ΕΕ, μάλλον θα πάμε «άπατοι».
6. Ούτως ή άλλως η ευρωζώνη εντός ολίγου θα διαλυθεί.
Ισως ναι, ίσως όχι. Οπως άλλωστε δεν είναι απίθανο να επαληθευθούν οι Μάγιας και να καταστραφεί προηγουμένως ο πλανήτης. Ωστόσο αν τα κραχ και οι οικονομικές καταστροφές μπορούσαν επακριβώς να προβλεφθούν τότε απλώς δεν θα συνέβαιναν.
Ακόμη όμως και αν το ευρώ διαλυθεί, το επόμενο βήμα θα είναι η εκ νέου δημιουργία του (με άλλους φυσικά όρους), αφού όλες οι ευρωπαϊκές χώρες είναι πια πολύ μικρές για να αντεπεξέλθουν στην παγκοσμιοποίηση με τα εθνικά τους νομίσματα. Πόσο μάλιστα η Ελλάδα. Τέλος ακόμη και αν διαλυθεί το ευρώ το καλύτερο για την Ελλάδα θα ήταν να συμμετάσχει στις διεθνείς διασκέψεις για την αντικατάστασή του και όχι να βρίσκεται ήδη εκτός.
7. Ολα αυτά συμβαίνουν επειδή η Γερμανία διοικεί σήμερα την Ευρώπη.
Η Γερμανία δεν διοικεί (οικονομικά) μόνο σήμερα την Ευρώπη, αλλά εδώ και δεκαετίες. Και αυτό διότι πριν από το ευρώ ήταν, λόγω του οικονομικού δυναμισμού της, η μόνη χώρα που αυτοβούλως αποφάσιζε για την ισοτιμία του νομίσματός της.
Με άλλα λόγια, όριζε λίγο, πολύ τις οικονομικές πολιτικές των άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Θα ήταν αφελές να πιστέψει κάποιος ότι η Γερμανία θα δεχόταν αυτοβούλως να παραχωρήσει μια τόσο σημαντική εξουσία χωρίς αντάλλαγμα. Αντάλλαγμα που εν προκειμένω δεν είναι άλλο από την εφαρμογή της δημοσιονομικής πειθαρχίας στην Ευρώπη με βάση τα γερμανικά πρότυπα.
8. Η Ελλάδα θα είναι καλύτερα εκτός του ευρώ.
Εκτός ευρώ βρίσκονται σήμερα είτε, εκουσίως, οι πολύ πλούσιες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Ελβετία, Νορβηγία), είτε, ακουσίως, οι πολύ φτωχές (π.χ. Αλβανία, Ρουμανία). Η Ελλάδα δεν είναι πλούσια ευρωπαϊκή χώρα.
9. Μπορούμε χωρίς πρόβλημα να πληρώνουμε το εσωτερικό χρέος αν πάψουμε να πληρώνουμε το εξωτερικό.
Οχι ακριβώς, γιατί παρά τις περικοπές και τους φόρους, τα κρατικά έξοδα (χωρίς τους τόκους) εξακολουθούν να υπερβαίνουν ελαφρώς τα κρατικά έσοδα. Αρα, αν αρνηθούμε το μνημόνιο (και τα χρήματά του) θα απαιτηθούν αμέσως νέα μέτρα για τη λειτουργία του κράτους, χωρίς φυσικά να ακυρωθεί κανένα από τα υιοθετηθέντα.
Αμέσως μετά τη στάση εξωτερικών πληρωμών και την ακύρωση του μνημονίου θα ακολουθήσει η έξοδος από το ευρώ και η υιοθέτηση εθνικού νομίσματος, την ισοτιμία του οποίου θα αποφασίσουν οι αγορές. Η διασάλευση της «πίστης» στο ελληνικό κράτος θα γενικευτεί και τα εισαγόμενα στην Ελλάδα προϊόντα επί της ουσίας θα προπληρώνονται, αφού ουδείς θα εμπιστεύεται τους οικονομικούς παράγοντες ενός διεθνώς αφερέγγυου κράτους.
10. Η συνταγή του μνημονίου είναι λάθος.
Η συνταγή του μνημονίου δεν είναι τίποτε άλλο παρά τα μέτρα που επί σειρά ετών πρότειναν λίγο-πολύ στην Ελλάδα όλοι οι διεθνείς οργανισμοί. Δεν υπάρχει ωστόσο αμφιβολία πως πολλές προτάσεις του μνημονίου είναι σε λάθος κατεύθυνση, όπως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η έξοδος της Ελλάδας από τη σημερινή κρίση ούτως ή άλλως θα συνοδευτεί από εξαιρετικά περιοριστικές οικονομικές πολιτικές. Αν πάντως δεν υπήρχε η ενωμένη Ευρώπη, το ελληνικό κράτος θα είχε εκ του ασφαλούς και προ πολλού πτωχεύσει.
Τα παιχνίδια κομμάτων-Βρυξελλών και η αγωνία των πολιτών
Του Μανώλη Σπινθουράκη, στο Βήμα
Στις δημόσιες συζητήσεις και ειδικότερα στον προεκλογικό διάλογο, συχνά ακούγονται κάποια «επιχειρήματα» τα οποία δεν έχουν καμία πραγματική βάση.
Επί της ουσίας πρόκειται για απόπειρες διαστρέβλωσης των όσων πραγματικά συμβαίνουν στην Ευρώπη και οδηγούν στη δημιουργία μια εικονικής πραγματικότητας που συνήθως είναι είτε πιο αρεστή για τους εκάστοτε ακροατές είτε πιο εξυπηρετική για όσους προβάλλουν αυτά τα επιχειρήματα.
Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι στην καλύτερη περίπτωση η νόθευση του διαλόγου στο εσωτερικό της χώρας και στη χειρότερη περίπτωση η εξαγωγή επικίνδυνων για το μέλλον της Ελλάδας συμπερασμάτων.
Στο σημερινό του αφιέρωμα «Το Βήμα» ασχολείται με τους 10 πιο διαδεδομένους μύθους που ταλανίζουν τα τελευταία χρόνια την πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας.
Τα ζητήματα που εξετάζονται σχετίζονται με το αν και κατά πόσο η Ευρώπη μπορεί να διώξει την Ελλάδα από την ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ενωση, αν πιθανή έξοδος της Ελλάδας θα οδηγήσει σε κατάρρευση την ευρωζώνη στο σύνολό της, αν μπορούμε να μείνουμε στο ευρώ χωρίς να εφαρμόζουμε το μνημόνιο, αν μπορούμε να πληρώνουμε το εσωτερικό χρέος και να πάψουμε να εξυπηρετούμε το εξωτερικό ή αν είναι καλύτερα για την Ελλάδα να εγκαταλείψει την ευρωζώνη. Ειδικότερα οι μύθοι αυτοί είναι οι εξής:
1. Ουδείς μπορεί να διώξει την Ελλάδα από το ευρώ διότι με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία αποχώρηση χώρας από το ευρώ δεν νοείται.
Ο μύθος αυτός βασίζεται στο γεγονός ότι όντως ο κοινοτικός νομοθέτης δεν προέβλεψε τις διαδικασίες αποχώρησης μιας χώρας από το ευρώ. Και αυτό διότι θέλησε να τονίσει ότι η ένταξη στο ενιαίο νόμισμα είναι μια οριστική και αμετάκλητη εθνική απόφαση. Οπως ίσχυε παλαιότερα για την προσχώρηση στην ΕΟΚ. Ωστόσο στη μεταγενέστερη του ευρώ και ισχύουσα σήμερα Συνθήκη της Λισαβόνας προβλέφθηκε για πρώτη φορά η διαδικασία εθελουσίας αποχώρησης ενός κράτους-μέλους από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Τούτου δοθέντος, και δεδομένου ότι στη ζώνη του ευρώ εντάσσονται μόνο τα κράτη-μέλη της ΕΕ, είναι αυτονόητο ότι αν οψέποτε μια χώρα-μέλος αποφασίσει να αποχωρήσει από την ΕΕ αυτομάτως αποχωρεί και από το ευρώ.
2. Ουδέποτε η Ελλάδα θα ζητήσει να εξέλθει από την ΕΕ.
Ποτέ μη λες ποτέ. Αν για παράδειγμα κάποια στιγμή δεν έχει το κράτος τα χρήματα που απαιτούνται για την ομαλή λειτουργία του (μισθοί, συντάξεις, Υγεία, Παιδεία κ.ά.) και ουδείς στον κόσμο δηλώνει διατεθειμένος να το δανείσει με λογικούς όρους, τότε η μόνη λύση που πρακτικά απομένει είναι να τυπώσει χρήμα.
Δεδομένου ότι η Ελλάδα έχει παραχωρήσει αυτό το δικαίωμα στη Φρανκφούρτη, δηλαδή στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η μόνη λύση που θα απομείνει στη χώρα είναι να ζητήσει τη σύναψη μιας συμφωνίας με τους εταίρους βάσει της οποίας η Ελλάδα θα αποχωρήσει εκουσίως από την ΕΕ και συνεπώς από το ευρώ. Στη συμφωνία αυτή θα προβλεφθούν και οι όροι βάσει των οποίων θα μπορεί η Ελλάδα «να τυπώνει χρήμα».
3. Η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη είναι βέβαιο πως θα οδηγήσει σε κατάρρευση την ευρωζώνη στο σύνολό της.
Αλλοι λένε ναι, άλλοι λένε όχι. Το βέβαιο πάντως είναι ότι ως σήμερα - και παρά τις προειδοποιήσεις όλων των αρμοδίων παραγόντων - η Γερμανία (δηλαδή η κυρίαρχη δύναμη της ευρωζώνης) πήγε κόντρα στο ρεύμα, χωρίς προς το παρόν να διαλυθεί η ζώνη του ευρώ.
Επέβαλε την εμπλοκή του ΔΝΤ στη διάσωση των χωρών της ευρωζώνης παρά τις δριμύτατες αντιδράσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Στην περίπτωση της Ελλάδας υποχρέωσε τους ιδιώτες ομολογιούχους σε υπέρογκες απώλειες χρημάτων και αγνόησε τις πανταχόθεν προειδοποιήσεις ότι οι αγορές αυτό δεν θα το συγχωρήσουν.
Συνεπώς το να στοιχηματίσει κάποιος τι θα κάνει η Γερμανία σε περίπτωση που η Ελλάδα απορρίψει το μνημόνιο είναι μάλλον ριψοκίνδυνο. Σίγουρα πάντως η Γερμανία θα συνεκτιμήσει το τι θα της συμβεί - δηλαδή πόσο θα της κοστίσει - αν στο μέλλον και οι άλλες προβληματικές χώρες της ευρωζώνης ακολουθήσουν τα βήματα της Ελλάδας.
4. Μπορούμε να μείνουμε στο ευρώ χωρίς να εφαρμόσουμε το μνημόνιο.
Η εντύπωση αυτή υπάρχει μόνο (και μάλλον λόγω κακής πληροφόρησης) σε ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινής γνώμης. Στον υπόλοιπο κόσμο σχεδόν οι πάντες εκτιμούν ότι λόγω των σκληρών όρων του μνημονίου η Ελλάδα δεν θα το εφαρμόσει και τελικά θα φύγει από το ευρώ.
Και αυτό διότι από τη στιγμή που θα ανακοινώσουμε πως δεν θα εφαρμόσουμε το μνημόνιο θα σταματήσουν οι δανειοδοτήσεις από τον διεθνή παράγοντα, χωρίς παράλληλα να έχουμε πρόσβαση στις αγορές. Οι οποίες αγορές για να δανείσουν σήμερα την Ελλάδα ζητούν τόκο της τάξεως του 30%. Αρα η έξοδος από το ευρώ (και την ΕΕ) και η δημιουργία εθνικού νομίσματος είναι μονόδρομος σε περίπτωση μη εφαρμογής του μνημονίου.
Αλλωστε με δεδομένα το νέο σύμφωνο σταθερότητας της ευρωζώνης και την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας ακόμη και αν δεν υπήρχε το παλαιό μνημόνιο η σημερινή ευρωζώνη θα μας «έραβε» αμέσως καινούργιο.
5. Ούτως ή άλλως είμαστε στον πάτο.
Ορθό, αλλά στον πάτο της ευρωζώνης και μαζί με τα άλλα ασθενέστερα οικονομικώς κράτη-μέλη της. Εχουμε δηλαδή μισθούς ανάλογους με αυτούς της Πορτογαλίας και της Σλοβενίας των οποίων οι οικονομίες δεν διαφέρουν σημαντικά από την ελληνική.
Αν επιλέξουμε άλλον πάτο, π.χ. της ΕΕ, τότε θα έχουμε τους μισθούς της Βουλγαρίας, της οποίας άλλωστε οι εξαγωγές είναι της ίδιας τάξεως με τις ελληνικές. Τέλος αν επιλέξουμε πάτο εκτός της ΕΕ, μάλλον θα πάμε «άπατοι».
6. Ούτως ή άλλως η ευρωζώνη εντός ολίγου θα διαλυθεί.
Ισως ναι, ίσως όχι. Οπως άλλωστε δεν είναι απίθανο να επαληθευθούν οι Μάγιας και να καταστραφεί προηγουμένως ο πλανήτης. Ωστόσο αν τα κραχ και οι οικονομικές καταστροφές μπορούσαν επακριβώς να προβλεφθούν τότε απλώς δεν θα συνέβαιναν.
Ακόμη όμως και αν το ευρώ διαλυθεί, το επόμενο βήμα θα είναι η εκ νέου δημιουργία του (με άλλους φυσικά όρους), αφού όλες οι ευρωπαϊκές χώρες είναι πια πολύ μικρές για να αντεπεξέλθουν στην παγκοσμιοποίηση με τα εθνικά τους νομίσματα. Πόσο μάλιστα η Ελλάδα. Τέλος ακόμη και αν διαλυθεί το ευρώ το καλύτερο για την Ελλάδα θα ήταν να συμμετάσχει στις διεθνείς διασκέψεις για την αντικατάστασή του και όχι να βρίσκεται ήδη εκτός.
7. Ολα αυτά συμβαίνουν επειδή η Γερμανία διοικεί σήμερα την Ευρώπη.
Η Γερμανία δεν διοικεί (οικονομικά) μόνο σήμερα την Ευρώπη, αλλά εδώ και δεκαετίες. Και αυτό διότι πριν από το ευρώ ήταν, λόγω του οικονομικού δυναμισμού της, η μόνη χώρα που αυτοβούλως αποφάσιζε για την ισοτιμία του νομίσματός της.
Με άλλα λόγια, όριζε λίγο, πολύ τις οικονομικές πολιτικές των άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Θα ήταν αφελές να πιστέψει κάποιος ότι η Γερμανία θα δεχόταν αυτοβούλως να παραχωρήσει μια τόσο σημαντική εξουσία χωρίς αντάλλαγμα. Αντάλλαγμα που εν προκειμένω δεν είναι άλλο από την εφαρμογή της δημοσιονομικής πειθαρχίας στην Ευρώπη με βάση τα γερμανικά πρότυπα.
8. Η Ελλάδα θα είναι καλύτερα εκτός του ευρώ.
Εκτός ευρώ βρίσκονται σήμερα είτε, εκουσίως, οι πολύ πλούσιες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Ελβετία, Νορβηγία), είτε, ακουσίως, οι πολύ φτωχές (π.χ. Αλβανία, Ρουμανία). Η Ελλάδα δεν είναι πλούσια ευρωπαϊκή χώρα.
9. Μπορούμε χωρίς πρόβλημα να πληρώνουμε το εσωτερικό χρέος αν πάψουμε να πληρώνουμε το εξωτερικό.
Οχι ακριβώς, γιατί παρά τις περικοπές και τους φόρους, τα κρατικά έξοδα (χωρίς τους τόκους) εξακολουθούν να υπερβαίνουν ελαφρώς τα κρατικά έσοδα. Αρα, αν αρνηθούμε το μνημόνιο (και τα χρήματά του) θα απαιτηθούν αμέσως νέα μέτρα για τη λειτουργία του κράτους, χωρίς φυσικά να ακυρωθεί κανένα από τα υιοθετηθέντα.
Αμέσως μετά τη στάση εξωτερικών πληρωμών και την ακύρωση του μνημονίου θα ακολουθήσει η έξοδος από το ευρώ και η υιοθέτηση εθνικού νομίσματος, την ισοτιμία του οποίου θα αποφασίσουν οι αγορές. Η διασάλευση της «πίστης» στο ελληνικό κράτος θα γενικευτεί και τα εισαγόμενα στην Ελλάδα προϊόντα επί της ουσίας θα προπληρώνονται, αφού ουδείς θα εμπιστεύεται τους οικονομικούς παράγοντες ενός διεθνώς αφερέγγυου κράτους.
10. Η συνταγή του μνημονίου είναι λάθος.
Η συνταγή του μνημονίου δεν είναι τίποτε άλλο παρά τα μέτρα που επί σειρά ετών πρότειναν λίγο-πολύ στην Ελλάδα όλοι οι διεθνείς οργανισμοί. Δεν υπάρχει ωστόσο αμφιβολία πως πολλές προτάσεις του μνημονίου είναι σε λάθος κατεύθυνση, όπως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η έξοδος της Ελλάδας από τη σημερινή κρίση ούτως ή άλλως θα συνοδευτεί από εξαιρετικά περιοριστικές οικονομικές πολιτικές. Αν πάντως δεν υπήρχε η ενωμένη Ευρώπη, το ελληνικό κράτος θα είχε εκ του ασφαλούς και προ πολλού πτωχεύσει.
